มติชน 23/3/2542

มติมหาเถรสมาคม กรณีวัดพระธรรมกาย

เมื่อวันที่ 22 มีนาคม 2542 มหาเถรสมาคมได้มีการประชุมพิเศาชษกรณีวัดพระธรรมกาย ซึ่ง พระพรหมโมลี เจ้าคุณภาค 1 ที่ได้รับมอบหมายจากมหาเถรสมาคมให้ดำเนินการตามความเหมาะสม และพระพรหมโมลีได้สรุปประเด็นตางๆเสนอมหาเถรสมาคม โดยผ่านเจ้าคณะใหญ่หนกลาง มหาเถรสมาคมพิจารณาแล้วมีมติว่า

ตามรายงานการพิจารณาดำเนินการกรณีวัดพระธรรมกาย ของพระพรหมโมลี เจ้าคณะภาค 1 ให้คำแนะนำ 4 ประการ ให้วัดพระธรรมกายได้ตอบรับที่จะปฏิบัติตามเป็นลายลักษณ์อักษรนั้น ชัดเจนแล้ว จึงให้วัดพระธรรมกายปฏิบัติตามคำแนะนำทั้ง 4 ประการนั้น โดยอย่างเคร่งครัด และให้พระพรหมโมลี เจ้าคณะภาค 1 ดูผลสั่งการให้วัดพระธรรมกายปฏิบัติตามที่ได้มีหนังสือตอบรับนั้นด้วย

ส่วนกรณีอื่นๆของวัดพระธรรมกาย เช่น การเรี่ยไรเป็นต้น ให้เจ้าคณะภาค 1 สั่งการให้วัดพระธรรมกายปฏิบัติตามระเบียบมหาเถรสมาคมเป็นต้น และกฎหมายบ้านเมือง

อนึ่ง ให้วัดทุกวัดและพระภิกษุสามเณรปฏิบัติดังนี้

1. การเรียนการสอนพระธรรมวินัยให้ยึดหนังสือที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวิชรญาณ วโรรส ทรงรจนา และทรงกำหนด ตามหลักสูตรนักธรรมและธรรมศึกษาชั้นตรี โท เอก

2. ปฏิบัติพระกรรมฐานให้ปฏิบัติตามหลักในมหาสติปัฎฐานสูตร

ให้เจ้าคณะทุกระดับคอยสอดส่องดูผลตามอำนาจหน้าที่ และให้เจ้าคณะดำเนินการจัดตั้งสำหนักปฏิบัติธรรมตามมติมหาเถรสมาคมทุกจังหวัด

ให้กรมศาสนาแจ้งเจ้าคณะจังหวัดทุกจังหวัดทราบ และถือปฏิบัติ

รายงานการพิจารณาดำเนินการ กรณีวัดพระธรรมกาย ของพระพรหมโมลี เจ้าคณะภาค 1

เนื่องด้วยในการประชุมมหาเถรสมาคม ครั้งที่ 22/2541 เมื่อวันที่ 30 พฤศจิกายน 2541 เลขาธิการมหาเถรสมาคมเสนอว่า สื่อมวลชนต่างๆได้เสนอข่าวเรื่องวัดพระธรรมกายอย่างต่อเนื่อง โดยเน้นเรื่องสำคัญ คือการก่อสร้างศาสนสถานที่ใหญ่โตเผยแพร่ประชาสัมพันธ์กิจกรรมของวัดอย่างกว้างขวาง รวมทั้งมีการกล่าวอ้างถึงอภินิหารของหลวงพ่อสด และการรวบรวมเงินบริจาคจำนวนมาก จึงขอหารือมหาเถรสมาคม ที่ประชุมพิจารณาแล้ว ลงมติมอบหมายให้เจ้าคณะภาค 1 ไปพิจารณาดำเนินการตามที่เห็นสมควร แล้วนำเสนอมหาเถรสมาคม โดยผ่านเจ้าคณะหนใหญ่หนกลาง

เจ้าคณะภาค 1 ได้รวบรวมข้อมูลต่างๆที่ได้รับจากกรมการศาสนา และคณะกรรมการรวบรวมข้อมูลกรณ๊วัดพระธรรมกาย กระทรวงศึกษาธิการ เจ้าคณะจังหวัดปทุมธานี คณะกรรมาธิการศาสนา ศิลป และวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร กับทั้งประชาชนทั่วไป เป็นจำนวนมากมายหลายฝ่ายหลายประเด็น วิเคราะห์ข้อมูลเหล่านั้นแล้วเรียกผู้บริหารวัดพระธรรมกายมาไต่ถามข้อเท็จจริงแล้วเดินทางไปวัดพระธรรมกาย

เพื่อให้เห็นสภาพความเป็นไปโดยประจักษ์ ได้ข้อสรุปที่มีน้ำหนักควรหยิบยกขึ้นมาพิจารณาดำเนินการ รวมเป็น 4 ประการดังต่อไปนี้

ประการที่ 1 พิจารณาเห็นว่า วัดพระธรรมกายมีความรู้ความเข้าจในด้านคันถธุระหรือพระปริยัติธรรมยังไม่สมบูรณ์ จริงอยู่ แม้วัดพระธรรมกายจะเป็นสำนักเรียนพระปริยัติธรรมที่ใหญ่ มีพระภิกษุสามเณรเปรียญ ถึง 202 รูป พระภิกษุสามเณรนักธรรม ถึง 845 รูป เป็นการยากที่วัดใจสามารถจะทำให้เกิดมีขึ้นได้มากมายขนาดนี้ จึงเป็นเรื่องน่าชื่นชมอนุโมทนา

แต่เมื่อมีปัญหาเกิดขึ้นกับวัดในขณะนี้ คือ ปัญหาเรื่องการก่อสร้างศาสนสถานที่ใหญ่ดต และปัญหาการระดมเงินบริจาคมากมายเป็นต้น วัดก็ไม่สามารถชี้แจงให้ผู้สงสัยเกิดความเข้าใจได้อย่างแจ่มแจ้งที่เป็นเช่นนี้เพราะเหตุใด เพราะขาดความรู้ความเข้าใจในสภาพธรรมที่ลึกซึ้ง คือ วิชาอภิธรรม เมื่อได้ศึกษาพระอภิธรรมแล้วก็จะสามารถตอบปัญหาเหล่านี้ได้ทันที ตั้งแต่เริ่มต้นว่า การสร้างศาสนสถานที่ใหญ่โตก็ดี การบริจาคก็ดี เกิดขึ้นจากจิตดวงไหน อะไรบันดาลให้จิตดวงนั้นเกิดขึ้น จิตดวงนั้นเป็นกุศลหรืออกุศล เป็นบุยหรือบาป บุญบาปอยู่ที่ไหนรู้ตลอดสายไปจนถึงว่าวิบากหรือผลของบุญบาปเป็นอย่างไร อิทธิปาฏิหาริย์มีจริงหรือไม่ ซึ่งความรู้ในสภาพธรรมที่ลึกซึ้งละเอียดอ่อนเหล่านี้ จะมีขึ้นได้ก็โดยการศึกษาวิชาพระอภิธรรม เท่านั้น

จึงดำเนินการให้วัดพระธรรมกายจัดตั้งสถานศึกษาพระอภิธรรมให้มีการเรียนการสอนวิชาพระอภิธรรมกันอย่างจริงจัง เพื่อเพิ่มเติมศักยภาพในด้านคันถธุระของวัดพระธรรมกายให้สูงขึ้น อันจะก่อให้เกิดประโยชน์โสตถิผลแก่วัดพระธรรมกายเอง และแก่ปวงชนผู้ใฝ่ใจในธรรมทั่วไป

ประการที่ 2 พิจารณาเห็นว่า วัดพระธรรมกายมีความรู้ความเข้าใจในด้านวิปัสนาธุระ หรือพระปฏิบัติธรรมยังไม่สมบูรณ์

จริงอยู่ แม้ว่าวัดพระธรรมกายจะเป็นสำนักปฏิบัติธรรมที่ใหญ่ มีผู้คนพากันมาเจริญภาวนามากมาย แต่การเรียนการสอนก็เป็นเพียงแค่วิปัสสนาญาณเบื้องต้น โดยอนุโลมเท่านั้น

คราวใดเมื่อกล่าวอ้างถึงพระนิพพานอันเป็นวิปัสสนาญาณชั้นสูง จึงไม่ตรงกับพระนิพพานที่ปรากฎมีในพระคัมภีร์พระไตรปิฎก เป็นเหตุให้บัณฑิตชนผู้มีความรักหวงแหนพระพุทธศาสนา เมื่อได้ยินได้ฟังแล้วก็เกิดความหงุดหงิดอึดอัดใจ และยอมรับไม่ได้ ยิ่งเกิดมีปัญหาสำนวนใหม่ขึ้นมา คือปัญหาที่ว่าพระนิพพานเป็นอัตตา ก็ยิ่งก่อให้เกิดข้อกังขาสับสนวุ่นวายกันไปใหญ่

ความจริง พระนิพพานเป็นธรรมวิเศษสูงสุดในพระพุทธศาสนา คนเราในโลกมนุษย์ยุคเนยยบุคคลนี้จะมีโอกาสบรรลุถึงพระนิพพานได้ จะต้องปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานที่ถูกต้อง จนเกิดภาวนามยปัญญา ผ่านขั้นตอนวิปัสสนาญาณตามลำดับ ดังนี้

1. นามรูปปริจเฉทญาณ
2. ปัจจยปริดคหญาณ (เห็นนิมิตเข้าใจผิดว่าเป็นนิพพาน)
3. สัมมสนญาณ 4. อุทยัพพยญาณ (ญาณนี้ตอนต้นเป็นวิปัสสนูปกิเลสเข้าผิดว่าเป็นนิพพาน และบางท่านพอถึงญาณนี้ก็เข้าว่า ได้สำเร็จเป็นพระอรหันต์)
5. ภังคญาณ (อุปปาทนิโรธเกิดขึ้น เข้าใจผิดว่าเป็นนิพพาน)
6. ภยญาณ
7. อาทินวญาณ
8. นิพพิทาญาณ
9. มุญจิตุกัมยตาญาณ (อุปปาทนิโรธเกิดขึ้นอีก เข้าใจคิดว่าเป็นนิพพาน)
10. ปฏิสังขาญาณ
11. สังขารุเปกขาญาณ (สภาวะคล้ายพระนิพพานเกิดขึ้นได้บางครั้ง)
12. อนุโลมญาณ
13. โคตรภูญาณ
14. มรรคญาณ (พระนิพพาน)
15. ผลญาณ (พระนิพพาน)
16. ปัจจเวกขณญาณ

ผู้ปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ต้องปฏิบัติผ่านขั้นตอนผ่านนิมิตตามลำดับชั้น จนถึงวิปัสนาญาณชั้นสูง คือ วิปัสสนาญาณที่ 14 ที่ชื่อว่า มรรคญาณ จึงจะถึงพระนิพพานจริงแท้ถูกต้องตามคัมภีร์พระพุทธศาสนา สามารถที่จะรู้เห็นด้วยการภาวนามยปัญญาว่า พระนิพพานเป็นอย่างไร หรือเป็นอะไร

ในเมื่อวัดพระธรรมกายสอนวิปัสสนาธุระ นับได้ว่าถึงสถาวะวิปัสสนาญาณที่ 2 โดยอนุโลม (ยังปนสมถกรรมฐานอยู่) แล้วจะให้อธิบายเรื่องพระนิพพานให้ถูกต้องตามพระคัมภีร์ ก็คงเป็นเรื่องที่เหลือวิสัย วิเคราะห์โดยสรุปได้ว่า วัดพระธรรมกายมีความรู้ความเข้าใจในด้านวิปัสสนาธุระยังไม่สมบูรณ์

จึงดำเนินการให้วัดพระธรรมกายจัดตั้งสถานที่ปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ให้มีการปฏิบัติการบอกวิปัสสนากรรมฐานที่ถูกต้องตามพระคัมภีร์กันอย่างจริงจัง เพื่อเพิ่มเติมศักยภาพในด้านวิปัสสนาธุระของวัดพระธรรมกายให้สูงขึ้น อันจะเกิดคุณประโยชน์แก่วัดพระธรรมกายเอง และแก่ปวงชนผู้มีวาสนาบารมีทั่วไปอย่างมหาศาล

ประการที่ 3 พิจารณาเห็นว่า วัดพระธรรมกายมีการเผยแพ่พระพุทธศาสนามากมายหลายด้านเป็นที่จับตามองของสาธารณชนในวงกว้าง อาจจะมีโอกาสประพฤติผิดพลาดขึ้นมาได้จะโดยเจตนาหรือไม่ก็ตาม

จึงดำเนินการ โดยแนะนำให้พยายามสำรวมระวัง และปฏิบัติตามพระธรรมวินัยโดยเคร่งครัด ทั้งนี้เพื่อป้องกันโลกวัชชะที่จะพึงบังเกิดขึ้นจากเจตนาที่ดี ทั้งที่พึงจะบังเกิดขึ้นจากวิสังวาทนเจตนาก็ตามที

ประการที่ 4 พิจารณาเห็นว่า วัดพระธรรมกายจะต้องทำงานหนัก จะต้องฝ่าฟันอุปสรรคอีกมากมายหลายด้าน เพราะว่างานที่เริ่มต้นไว้เพื่อประโยชน์พระพุทธศาสนา ล้วนแต่เป็นงานที่ใหญ่โตกว้างขวางทั้งสิ้น จำเป็นต้องเกี่ยวข้องกับบุคคลภายนอกหลายฝ่าย อาจจะเกิดความประมาทพลาดผิดไปก็ได้

จึงดำเนินการโดยแนะนำให้วัดพระธรรมกายบริหารงานให้ถูกต้อง โดยปฏิบัติตามกฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ข้อบังคับ ระเบียบ คำสั่ง มติ ประกาศ พระบัญชาสมเด็จพระสังฆราช คำสั่งของผู้บังคับบัญชาเหนือตน โดยเคร่งครัด ทั้งนี้เพื่อความเรียบร้อยดีงามของวัดและพระพุทธศาสนา

เจ้าคณะภาค 1 ได้พิจารณาดำเนินการกรณีวัดพระธรรมกายรวม 4 ประการนี้ ซึ่งวัดพระธรรมกายก็น้อมรับด้วยความยินดี ปรากฎตามคำตอบรับการพิจารณาดำเนินการ ที่ส่งมาพร้อมกับรายงานนี้แล้ว

คำตอบรับ การปรับปรุงแก้ไขวัดพระธรรมกาย ตามคำแนะนำของพระพรหมโมลี เจ้าคณะภาค 1

ตามที่พระพรหมโมลี เจ้าคณะภาค 1 ในฐานะพระมหาเถระ ผู้บังคับบัญชาชั้นสุง ได้กรุณาแนะนำให้วัดพระธรรมกายดำเนินการปรับปรุงแก้ไขการทำงานในด้านต่างๆของวัด เพื่อให้มีศักยภาพยิ่งขึ้น อันจักเป็นคุณประโยชน์แก่วัดและพระศาสนาอย่างกว้างขวาง รวมเป็นหลักปฏิบัติ 4 ประการคือ

1. แนะนำให้วัดพระธรรมกายมีการเรียนการสอนพระอภิธรรม เพื่อให้มีความรู้ ความเข้าใจในสภาพธรรมที่ละเอียดอ่อนลึกซึ้ง คือเรื่องจิต เจตสิก รูป นิพพาน อันเป็นการส่งเสริมการศึกษาของวัดให้มีศักยภาพถึงขึ้นสูงสุดในด้านพระปริยัติธรรม หรือคันถธุระ 2. แนะนำให้วัดพระธรรมกายมีการปฏิบัติบำเพ็ญวิปัสสนากรรมฐาน เพื่อให้ผู้ปฏิบัติบรรลุถึงพระวิปัสสนาญาญตามลำดับชั้น ซึ่งปรากฏมีตามพระคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา อันเป็นการส่งเสริมการปฏิบัติธรรมให้มีศักยภาพถึงขั้นสูงสุดในด้านการภาวนา หรือวิปัสสนาธุระ 3. แนะนำให้วัดพระธรรมกายสำรวมระวังในพระธรรมวินัยอย่างเคร่งครัด เพราะว่าวัดพระธรรมกายมีกิจกรรมการเผยแพร่พระพุทธศาสนามากมายหลายด้าน เป็นที่จับตามมองของสาธารณชนในวงกว้าง จึงต้องสำรวมระวังและปฏิบัติตามพระธรรมวินัยเป็นพิเศษ 4. แนะนำให้วัดพระธรรมกายปฏิบัติตามกฎมหาเถรสมาคม ข้อบังคับ ระเบียบ คำสั่ง มติ ประกาศ พระบัญชาสมเด็จพระสังฆราชโดยเคร่งครัดเป็นพิเศษ ทั้งนี้เพื่อความเรียบร้อย ดีงามของวัดและพระพุทธศาสนา

คำแนะนำอันเป็นหลักปฏิบัติทั้ง 4 ประการนี้ เปรียบเสมือนชี้ขุมทรัพย์อันประเสริฐให้ วัดพระธรรมกายยินดีน้อมรับและจักปฏิบัติตามด้วยความเคารพเป็นอย่างยิ่ง

(พระราชภาวนาวิสุทธิ์) เจ้าอาวาสวัดพระธรรมกาย